Onveiligheid

https://www.augeomagazine.nl/on-veiligheid/dubbelinterview-veiligheid-en-complexe-scheidingen:

"Hoe helpen die feiten de veiligheid te waarborgen?

Hendriks: ‘Je hebt bijvoorbeeld een omgangsregeling. Het kind wil niet naar de vader, de moeder zegt dat het de eigen keuze is van het kind. Dat kan zo zijn, maar dat kan ook niet zo zijn. Maar als je dan weet dat een leerkracht op school heeft gezien dat moeder het knutselwerkje voor Vaderdag in de prullenbak gooide, dan is dat een sterke aanwijzing dat moeder een eigen kijk heeft op de wenselijkheid van dat contact.

Dit soort feiten, die opgemerkt worden door mensen die het kind in een andere setting zien - school, sportclub, kinderopvang - kunnen ongelooflijk helpen bij het maken van de juiste analyse. En dus belangrijk zijn als het om de veiligheid gaat. Maar helaas wordt er weinig genoteerd. Ik heb meegemaakt dat tijdens een bespreking een van de ouders agressief werd. Er moesten alarmbellen worden ingedrukt, de beveiliging moest komen. Maar in het verslag las ik dat vervolgens nergens terug. “Ouders werken niet constructief samen”, stond er.’

Vledder: ‘We zien vaak dat signaleerders, zoals school of kinderopvang, maar ook hulpverleners, geen kant willen kiezen. En ook niets op papier willen zetten als er sprake is van een echtscheiding, omdat ze bang zijn dat ze een klacht krijgen van een van de ouders. Of ze vinden dat hun plek dan niet meer neutraal is voor het kind. Maar als je de feiten benoemt, kies je geen kant. Door niet te rapporteren of het niet te benoemen, zorg je juist voor onveiligheid. Het kind wordt gemangeld, zijn of haar belang wordt uit het oog verloren en niemand neemt de verantwoordelijkheid en regie.’

Hendriks: ‘Mensen zijn bang voor klachten. En we zien een enorme krampachtigheid bij hulpverleners doordat ze bang zijn om het contact met de ouder te verliezen. Maar op die manier komt de meest manipulerende ouder weg met heel negatief gedrag.’"

Complexe scheiding vaak gepaard met huiselijk geweld

Screening noodzakelijk om kinderen en betrokkenen te beschermen

https://www.movisie.nl/artikel/complexe-scheiding-vaak-gepaard-huiselijk-geweld

Geschat wordt dat 15 tot 20 procent van de echtscheidingen, waar kinderen bij betrokken zijn, uiterst moeizaam en ernstig verloopt. Er zijn voortdurende ruzies, beschuldigingen, manipulaties en soms zelfs jarenlange juridische geschillen. Bij ongeveer de helft van deze complexe scheidingen is ook sprake van huiselijk geweld. Jaarlijks maken duizenden kinderen dergelijke complexe scheidingen van hun ouders mee. Wanneer je als professional betrokken bent bij een complexe scheiding is een zorgvuldige aanpak, gericht op het herkennen van huiselijk geweld, van belang om kinderen en betrokkenen te beschermen.

Samenvatting  

• Complex scheiden treft 15-20% van echtscheidingen, vooral met kinderen, met voortdurende conflicten en juridische strijd.

• Kinderen ervaren ernstige gevolgen, zoals langdurige stress en relatieproblemen met ouders.

• Ongeveer 50% van deze complexe scheidingen gaat gepaard met huiselijk geweld.

• De wet 'Bevordering Voortgezet Ouderschap en Zorgvuldige Scheiding' werd ingevoerd om ouders te stimuleren samen te werken na scheiding.

• Deze verplichte samenwerking is echter niet altijd in het belang van het kind of het slachtoffer van huiselijk geweld.

• Mythes rondom huiselijk geweld bemoeilijken een zorgvuldige aanpak.

• Screening op partnergeweld is noodzakelijk om kinderen en betrokkenen te beschermen.

Geweld tussen partners en ex-partners komt in verschillende vormen  

Onder (ex-)partnergeweld verstaan we ‘iedere vorm van geweld tussen partners of ex-partners’: fysiek, emotioneel/ psychisch, seksueel, financieel en belaging, ook wel stalking genoemd. Ook een (constante) dreiging met geweld is (ex-)partnergeweld.  

Het is belangrijk bij (ex-)partnergeweld om inzicht te krijgen in de oorzaken en triggers voor het geweld. Er zijn grote en belangrijke verschillen tussen geweld wat plaatsvindt onder stress-gerelateerde omstandigheden (situationeel geweld), zoals armoede, werkloosheid en verslaving en geweld dat gekenmerkt wordt door een patroon van jaloezie, controle, macht en dwang (intiem terreur). Het gaat bij deze laatste vorm van geweld om een continu proces waarbij voortdurend inbreuk wordt gemaakt op iemands persoonlijke- en iemands rechten op vrijheid.   

Mythe: scheiding stopt huiselijk geweld 

Eén van de eerste misverstanden is dat vaak wordt gedacht dat als mensen gaan scheiden, dat ook het huiselijk geweld zal stoppen. Maar dat is niet (altijd) waar. Wanneer een relatie gekenmerkt wordt door jaloezie, bezitterigheid of controle, dan weten we uit onderzoek dat een (voornemen tot) scheiding het risico op partnerdoding verhoogt. Hier is juist extra bescherming nodig. 

Mythe: partnergeweld is altijd fysiek 

Daarnaast wordt vaak gedacht dat partnergeweld uitsluitend bestaat uit (ernstig) fysiek geweld. Maar ook dat klopt niet. Uit ervaringsverhalen blijkt dat psychisch geweld en gaslighting vaak voorkomen. In 2022 hebben ruim 550.000 personen te maken hebben gehad met structurele verbale agressie. Treiteren en pesten komen daarbij het vaakst voor. Verder blijkt dat 730.000 personen in 2022 te maken hebben gehad met intiem terreur. Hier was structureel sprake van vernedering of gekleineerd worden. Ook dreiging met fysiek geweld en intimidatie komt vaak voor. Het gevolg is dat slachtoffers voortdurend in angst leven en hyperalert zijn op stemmingen van de pleger.  

Mythe: ouders hebben evenveel macht en zijn gelijkwaardig aan elkaar 

‘Daar waar twee vechten, hebben twee schuld’ is een gevleugelde uitspraak in Nederland. Ook binnen de aanpak van complexe echtscheidingen is deze uitspraak helaas vaak leidend. Professionals gaan ervan uit dat ouders gelijkwaardig zijn en allebei een evenredig aandeel hebben in het tot stand komen van de complexe echtscheiding. Maar ook dat berust op een misverstand. Advocaat Ine Avontuur stelt dat het negeren van huiselijk geweld een systeemfout is bij aanpak van complexe scheidingen. Huiselijk geweld gaat na de scheiding door. De behoefte aan controle en dwang leidt dan tot voortdurende ondermijning van de ouderrol. Dit gebeurt door kwaad te spreken, door manipulatie, gaslighting of door te dreigen. Incidenten lijken soms weliswaar nog mild, maar het voortdurende karakter en het patroon van incidenten, maakt dat slachtoffers te maken hebben met een ernstige vorm van huiselijk geweld; intiem terreur. Plegers oefenen op deze manier nog steeds macht uit op het slachtoffer, ook tijdens het proces van de scheiding. Hier hebben ouders niet evenveel macht, maar is er sprake van voortdurende angst en een voortdurende dreiging. 

Mythe: mediation helpt bij een complexe echtscheiding  

Vaak wordt er op verzoek van de rechter bij een complexe echtscheiding mediation ingezet. De gedachte hierachter is dat het in het belang is van kinderen dat beide ouders het gezag behouden en dat ouders er samen uit moeten komen. Het probleem is echter dat mediation alleen werkt als beide ouders bereid zijn om samen te werken en bereid zijn om samen een oplossing te vinden. En dat is bij een geschiedenis van huiselijk geweld én het voortduren van huiselijk geweld na de echtscheiding, juist vaak niet de realiteit. Mediation1 heeft juist minder kans op het bereiken van overeenstemming als er sprake is van huiselijk geweld. En dat niet alleen: mediation beschermt slachtoffers van huiselijk geweld niet. Het zorgt juist voor victimisatie. Slachtoffers worden opnieuw slachtoffer van huiselijk geweld. 

Wat moet er gebeuren? 

Het is allereerst belangrijk bij een complexe echtscheiding om in beeld te krijgen of er in de relatie sprake was van huiselijk geweld. Het gaat hierbij niet alleen om fysiek geweld, maar ook om andere vormen van geweld, zoals psychisch geweld, gaslighting, seksueel geweld, stalking of het uitoefenen van controle en dwang. Het is daarbij ook belangrijk om te kijken naar macht en onmacht en naar de mate van dreiging en angst. Het gaat hierbij om feiten. Wat is er precies gebeurd en wie-doet-wat-wanneer. Het is daarbij belangrijk om de zogeheten rode vlaggen van intiem terreur goed te kennen. Wanneer je als professional te maken krijgt met een complexe scheiding is het advies om altijd een feitenonderzoek uit te (laten) voeren. De MASIC biedt inzicht en is een systemische screening op partnergeweld. Het geeft zicht op machtsverhoudingen en op de dynamiek van geweld en biedt daarmee aanknopingspunten voor het vervolg. Bij intiem terreur of stalking is het daarbij sterk af te raden om partnergesprekken te voeren. De dreiging gaat door tijdens de gesprekken en het versterkt als het ware de complexe echtscheiding. Ook mediation is dan niet geschikt. Het lijkt in deze gevallen beter om de mogelijkheden voor parallel ouderschap of éénhoofdig gezag te onderzoeken. Parallel ouderschap betekent dat de ouders hun kinderen elk op hun eigen manier opvoeden, zonder dat ze dat onderling afstemmen. Er is weinig communicatie en (weinig) geen onderling contact. Er worden wel duidelijke afspraken gemaakt. Belangrijk is dat beide ouders zich aan die afspraken houden. Er is in deze vorm van ouderschap weinig flexibiliteit; de afspraken zijn leidend. Hoewel de effectiviteit van parallel ouderschap nog niet onderzocht is, zijn de geluiden in de praktijk positief. Daarmee lijkt deze vorm van ouderschap een antwoord te kunnen zijn op de problematiek bij een complexe echtscheiding. Als ook parallel ouderschap niet mogelijk is, dan lijkt het erop dat elke vorm van samenwerking uitgesloten is. Wat dan nog lijkt te resten, is het éénhoofdig gezag. Uiteraard met bescherming voor slachtoffer en kinderen.