De strijd over de strijdende ouders

Welles-nietes 

In de sociale media is er een strijd gaande als het gaat over ‘de complexe scheiding’. Vaders die gekwetst, teleurgesteld en soms mishandeld zijn door hun ex-partner stellen dat het over het algemeen de moeders zijn die een destructief gedragspatroon laten zien. De moeders zouden rechtszaak na rechtszaak aanspannen en hierin ook gelijk krijgen van menig rechter. Moeders zijn sluw en slinks en weten hun omgeving te manipuleren zodat alle betrokkenen geloven in het schrijnende plaatje dat moeder neerzet.

Moeders daarentegen beweren soms juist het tegenovergestelde; meestal is de vader een narcist en speelt hij ‘de leuke papa’, terwijl hij ondertussen ex-partner en het kind blijft mishandelen. Ze krijgen familie en vrienden mee in hun zelfverzonnen verhaal en zo hebben deze moeders geen schijn van kans.

Maar wat is nu waar?

Menig hulpverlener ziet door de bomen het bos niet meer. Het enige dat hun duidelijk is; OuderS vechten elkaar de tent uit. De één zegt iets, de ander reageert en niemand weet nog waar het oorspronkelijk over ging .

Ze baseren zich op wat aannemelijk klinkt (bijvoorbeeld dat vrouwen vaker worden mishandeld dan mannen, of dat vrouwen bij scheiding eerder omgang behouden met de kinderen dan mannen). Ze zoeken naar houvast in wat ‘het meest voor lijkt te komen’.

En dan zie je al gauw dat twee scheidende ouders die zich, via welke weg dan ook, melden bij een hulpverlenende instantie, als vechtende ouders wordt gezien. De ‘vechtscheiding’ of ‘complexe scheiding’. Want, iedereen in de keten vindt dit namelijk erg complex. Als deze manier van scheiden is vastgesteld door iemand in de keten, dit kan de Politie zijn na een vermeende ruzie met geweld of een Veilig Thuis medewerker die ouders heeft gesproken toen het kind verontrustende verhalen vertelde op school over vader, dan staat dit label vast. In ieder dossier dat volgt wordt dit stelselmatig gekopieerd zonder inhoudelijk te kijken wat er nu werkelijk aan de hand is.

En wat zou er nu werkelijk aan de hand kunnen zijn?

In veel gevallen is er sprake van langdurig eenzijdig huiselijk geweld, ofwel coercive control. Dit is vaak nog onbekend terrein voor de hulpverlener. Men ziet immers twee strijdende ouders.

En dat kan kloppen. Wanneer je in een geweldssituatie de moed hebt gehad om je gewelddadige partner te verlaten, zal je nog zeer emotioneel kunnen reageren als je met die persoon in één ruimte moet zitten. Na een verkrachting in het park, haalt niemand het in zijn hoofd om dader en slachtoffer bij elkaar te brengen om over het voorgaande gezamenlijk te praten. Maar als het gaat om twee ex-partners met kinderen valt de mogelijkheid van één dader één slachtoffer spontaan weg. Beide ouders zijn immers verantwoordelijk voor het kind.

Maar, zijn ouders niet in de eerste plaats verantwoordelijk voor het eigen gedrag? En is dat ook niet wat we kinderen ook willen leren?

Ouders worden nu als één persoon gezien. Wanneer vader het kind slaat, worden ouderS hierop aangesproken. Kijk maar eens in de media als het gaat om kindermishandeling of schoolverzuim of andere zaken die kinderen aangaan. Er wordt altijd gesproken over ouderS. Wanneer men een relatie heeft is deze visie nog enigszins te verantwoorden omdat men ervoor heeft gekozen gezamenlijk de kinderen op te voeden. Maar wanneer ouders uit elkaar gaan is er vaak (ook) een onenigheid over de opvoeding van de kinderen, soms zelfs over de veiligheid van de kinderen. Hoe absurd is het dan om verantwoordelijk te worden gemaakt voor het gedrag van je ex-partner?

In de politiek schuift men heel makkelijk verantwoordelijkheid door naar een collega minister. Want ‘dat valt onder zijn portefeuille’. Maar ouders die gescheiden zijn blijven tot in de lengte van dagen verantwoordelijk voor elkaar gedrag. Bot gezegd; kom je dus nooit van je ex-partner af. Terwijl dat het idee van scheiden was, toch?

Ook krijgt een gescheiden ouder in de hele keten als het om de ex-partner gaat nog altijd het predicaat ‘gescheiden moeder’ of ‘gescheiden vader’. Ook als je al jaren bent getrouwd met een ‘nieuwe’ partner en misschien zelfs nog meer kinderen hebt gekregen. Dat ‘nieuw’ is vaak bestendiger en langduriger dan de relatie waar je nog steeds als gescheiden ouder wordt gezien. Wanneer houdt een scheiding op?

En als je dan weg bent gegaan van deze gewelddadige ouder om jezelf en de kinderen in veiligheid te brengen en je klopt aan bij een hulpverlenende instantie, dan hoop en verwacht je dat zij de kennis hebben om te doorzien wat er gebeurd.

Dat je ex-partner je verbaal blijft mishandelen. In hun bijzijn notabene. Dat hij of zij zelfs de hulpverleners manipuleert en bespeelt. Dat deze ouder middels het kind contact met jou probeert te houden. Dat er op emotionele knoppen worden gedrukt, leugens worden verteld, waardoor jij gedwongen bent om te reageren. Als je niet reageert wordt jou dit ook verweten. Dat je emotioneel, financieel en fysiek zo kapot bent gemaakt dat het moeilijk is om je überhaupt staande te houden. Dat je boos en verdrietig reageert omdat je kind nog steeds wordt mishandeld door deze ouder en niemand grijpt in. Dat je misschien zelfs vanuit je machteloosheid roept dat hij een narcist is of zij een borderliner omdat je al die jaren hebt ervaren dat dit ook echt zo is.

Maar dit alles bevestigt bij de hulpverlening en de buitenwereld alleen maar het plaatje van ‘de vechtscheiding’. Jullie reageren immers op elkaar. Jullie blijven in welles-nietes hangen. Dus jullie zijn niet in staat dit op te lossen. Jullie mishandelen jullie kind doordat jullie alleen maar op elkaar gericht zijn. Jullie zijn niet bezig met het belang van het kind. Jullie, jullie, jullie.

De destructieve ouder heeft baat bij deze vermeende strijd. Zo blijft er contact met de ex-partner. Jarenlang. De focus ligt volledig op de ouders en de kinderen raken uit zicht. Dan zegt men ‘deze ouders blijven maar strijden, misschien is het beter voor de kinderen als ze uit huis geplaatst worden’. Weg bij de beschermende ouder, die inmiddels zeer emotioneel is. Terecht. Maar dit wordt bestempeld als labiel. ‘Deze ouder kan niet meer voor het kind zorgen’.

Wat is nu waar?

Hulpverleners snakken naar tools en handvatten.

Maar wat heb je aan handvatten zonder kennis en inzicht?

De werkelijkheid? Zowel vaders als moeders maken zich schuldig aan ouderverstoting. Kinderen worden zowel door moeders als door vaders mishandeld. Een moeder kan de beschermende ouder zijn maar dit kan net zo goed de vader zijn. DAAROM moet alles gebaseerd zijn op inhoud.

Zowel mishandelde ouders als mishandelende ouders gedragen zich volgens bepaalde patronen. Deze patronen hebben een grote overlap. Maar wanneer de hulpverlener zich laat scholen in deze kenmerken en patronen en leert inhoudelijk te kijken in plaats van zich te baseren op aannames, dan kan het kind en de ouder écht geholpen worden.

Zou dan 'de vechtscheiding’ nog bestaan?

Miriam Goes