Embedded Files
In de afgelopen jaren las ik veel over vechtscheidingen en sprak mensen die er zelf midden in zaten. En ik werd er intens verdrietig van. Omdat de verhalen zo hartverscheurend zijn. Maar ook om een andere reden. Ik werd ook verdrietig omdat het me op vreemde wijze jaloers maakte. Was het bij mij ook maar zo, dacht ik vaak in stilte.
Bij vechtscheidingen kun je het met elkaar oneens zijn. Verschrikkelijk oneens. Je kunt elkaar bevechten. Op zoek naar genoegdoening of gelijk. Met advocaten, in een rechtbank en over de rug van kinderen. Iedereen kan daar wat van vinden en zich ermee bemoeien. Zodat de situatie gaandeweg steeds emotioneler en verwarrender wordt. Maar… het lijkt tenminste op nog een gewone ruzie. En een gewone ruzie, dat begrijpen de meeste mensen. Daar kunnen we ons wel een beeld bij vormen. Scheiden van een narcist is anders. Het zaaien van zoveel mogelijk verwarring is het doel van de narcist of psychopaat. Dat heeft hij nodig om zijn daden te verhullen en medelijden te verkrijgen van omstanders. Een narcist (het kan ook een vrouw zijn) heeft de voortdurend de aandacht, het medelijden en de verering van anderen nodig. En zodra jij dat doorziet en daardoor het onderwerp van zijn woede wordt, dan kom je terecht in een wereld die zich bijna niet aan anderen laat uitleggen.
Stel je voor dat een kleuter je schopt op het schoolplein. Hard en gemeen. En hij kijkt er onverschillig bij. Jij laat het gaan. Je wrijft over je scheenbeen, loopt weg en gaat wat anders doen. De kleuter achtervolgt je. Gaat voor je staan achter het fietsenhok, waar niemand jullie ziet, en daar schopt hij je nog eens. Weer loop je weg. Je wrijft wat steviger over je pijnlijke scheenbeen en veegt je tranen weg. Maar deze kleuter komt wederom achter je aan. En schopt opnieuw. Altijd wanneer niemand kijkt. Terwijl je naar de pijnlijke, groeiende bult op je scheenbeen kijkt roep je boos uit: “Heej, hou eens op! En dan begint de kleuter te huilen. Hard. En net zo lang, totdat er andere mensen aan komen lopen. Snikkend wijst de kleuter naar jou. Hij noemt hij je “gemeen” en zegt dat je “zomaar ineens” verschrikkelijk boos op hem werd na iets wat “alleen maar” een ongelukje was. De toeschouwers zien hoe jij met een verbaasde blik kijkt naar de tranen en nog verbaasder luistert naar zijn woorden. Ze bestempelen jouw verbaasde blik als kil en onverschillig. Zelf voelen ze enkel empathie met de verdrietige kleuter, want zij zagen de voorgeschiedenis niet. Ze beginnen de kleuter te troosten. Vragen geïrriteerd aan jou waarom jij niet mee troost. Je begint te stamelen dat jij degene bent die geschopt werd, en laat je bult zien. En dan komen mensen met goedbedoelde maar onware oneliners: ”Waar twee kijven hebben twee schuld.” ”Het was maar een ongelukje”. Jij probeert nog te zeggen dat je niet kijft, dat je alleen maar ook even wat wil zeggen, maar de meeste mensen hebben hun idee al gevormd. ”Doe nou niet zo moeilijk. Wij zijn iemand aan het troosten, dat zie je toch?! En jij lijkt wel heel onaangedaan door zijn verdriet!”
Als dit een incident is, dan wrijf je over de bult op je scheenbeen en over de bult op je Ego en daarna ga je, misschien wel even wat verward, weer verder met leven. Maar als je probeert te scheiden van een narcist, dan gebeurt dit honderden keren. . Op allerlei verschillende manieren, voert de narcist een soortgelijk toneelstukje steeds weer opnieuw op. Meestal gericht op het beïnvloeden van vrienden, familie voorbijgangers en hulpverleners. En weet je wat? Hij. komt. er. altijd. mee. weg. Mensen worden vaak automatisch beschermend zodra iemand slachtofferschap voorwendt. Dan schieten de meeste mensen als vanzelf in de rol van hulpverlener. Het is voor een narcist verbijsterend makkelijk om zichzelf als slachtoffer voor te doen. Zij kennen geen gevoel van schuld of schaamte zoals gezonde mensen dat wel hebben. En toeschouwers lijken vaak verbijsterend sterk gehecht aan hun mening wanneer die ze eenmaal hebben gevormd. Ze vegen liever nieuwe feiten van tafel dan dat ze hun mening herzien over wie slachtoffer is en wie de dader, want dat weten de meeste mensen “heus wel.’ “Ik merk het heus wel als iemand zich aanstelt, of toneelspeelt. Dat verschil kan ik echt wel zien!”
Stel je voor dat jouw ex 2 dagen in de week voor de kinderen zorgt. Jullie doen sinds de scheiding aan bird-nesting. De kinderen blijven altijd in hun huis, de ouders wisselen. Ex zegt tegen je dat hij jou meer tijd met de kinderen gunt en dat hij daarom in plaats van 2 dagen in de week nog maar 1 dag in de week voor de kinderen zal zorgen. Hij zegt dat hij 1 van zijn kostbare dagen met de kinderen graag voor jou opoffert. Jij geeft aan dat dit van jou niet hoeft. En dat de verhouding in de zorgtaken nu al scheef is dan nog veel schever wordt. Jij verzorgt nu al in je eentje elke week alle drukke schooldagen en hij alleen het weekend. Dan verandert hij zijn verhaal ineens. Als een blad aan een boom slaat hij om. “Wat heb je toch weinig begrip voor mij, hoe ben jij zo kil geworden? Je weet toch dat ik ernstige psychische klachten heb!” Hij barst in een paar tranen uit en zegt kreunend en steunend dat de zorg van de kinderen nu echt veel te zwaar voor hem is. Dat hij voorlopig maar 1 dag per week voor de kinderen kan zorgen. In het weekend, want op schooldagen vindt hij het “echt echt echt “ te zwaar. Jij stemt in. Denkt aan zijn belang en aan dat van de kinderen. Vervolgens loopt Ex de deur uit en verteld huilend aan de buurvrouw die hij op het tuinpad tegenkomt dat hij de kinderen van nou nog maar 1 dag per week mag zien. Dat jij zo kil en harteloos geworden bent. Dat hij als vader zijn kinderen zo mist. Daarna gaat hij naar een nieuwe vriendin en zegt dat hij met veel moeite speciaal voor haar heeft kunnen regelen dat hij extra tijd met haar door kan gaan brengen. Alles ogenschijnlijk zonder gevoelens van schaamte of zelfs bewustzijn van zijn verdraaiingen. Overal spiegelt hij een heel andere versie van het verhaal voor.
Grenzeloos en schaamteloos.
Stel je voor dat jij tegen je ex zegt dat er geen vaste tijd is waarop hij de kinderen thuis moet brengen na het aankomende familiefeestje. Dat is slot van rekening maar 1 keer per jaar. Stel je voor dat je ex er op staat dat je hem een richttijd geeft, met oog op bedtijd kinderen. Hij vindt dat jij het belang van hun bedtijd uit het oog verliest wanneer je hem geen richttijd geeft, stelt jouw zorgvuldigheid als moeder ter discussie. Jij noemt daarom op zijn verzoek een eindtijd. Ex vindt dat onzorgvuldig. “Jij verandert altijd van mening. Ik wil de tijd zwart op wit in een sms zien!” Jij stuurt de tijd per SMS. Later hoor je van familie hoe jouw ex tijdens het familiefeestje heeft gezegd: Ik moet helaas weg nu, want mijn ex staat erop dat ik de kinderen om 21.00u weer terug breng, ook al hebben we dit feestje maar 1 x per jaar. Ter illustratie laat hij aan iedereen jouw sms met die richttijd zien. Wat zeg je tegen je dochter wanneer zij aan jouw vraagt waarom ze van jou al zo vroeg weg moesten op het feestje? Je mompelt een vaag algemeen excuus om haar hier niet bij te betrekken. En je probeert het niet recht te zetten bij je ex en/of zijn familie, omdat je weet dat elke reactie van jouw kant een tegenreactie uitlokt. En je weet inmiddels dat je toch niet geloofd wordt.
Stel je voor dat Ex bij de mediator begint te huilen. Waarna hij snikkend om een glas water vraagt. En dat Ex, terwijl de mediator behulpzaam water gaat halen, zijn tranen even verruild voor en zelfvoldane grijns naar jou, om vervolgens weer in zijn rol te schieten zodra de mediator met glas water terugkomt. Op zulke momenten dacht ik in een hele slechte film, zelfs eens thriller beland te zijn. Een thriller die mijn leven geworden was.
Stel je voor dat je ex alleen naar een ouderavond van jullie dochter gaat en in het klaslokaal en foto maakt van het schriftje van jullie dochter. Hij zorgt dat verschillende andere ouders horen en zien dat hij jou deze foto sms’t. Later stuurt hij per mail het bericht ”dat hij jou niet gaat vertellen wat er gezegd is op de ouderavond, dan had je er zelf bij maar moeten zijn.” (Ook al hadden jullie daarover afspraken gemaakt en is dit de eerste schoolbijeenkomst in drie jaar waar hij heen ging. Alle voorgaande bijeenkomsten was jij aanwezig en gaf jij hem wel een samenvatting). Hoe kijk je wanneer anders ouders op het schoolplein tegen je zeggen dat ze bewonderen hoe jouw ex zijn best doet om een goede ex-partner te zijn? Je zwijgt en knikt vaag instemmend, terwijl je steeds meer gaat twijfelen aan wat waar is.
Je bent bang bent dat niemand je zal geloven als je jouw kant van het verhaal verteld, zelfs niet als je geluidsopnamen of foto’s maakt. Mensen zullen denken/zeggen dat jij dit zelf over je afgeroepen hebt. Dat ‘iemand stiekem opnemen’ echt heel lelijk en nergens voor nodig is. Het zal hen waarschijnlijk doen denken dat jij de lastpak in dit verhaal bent. Dat je dingen verzint.
En dat begrijp je. Want je begint regelmatig zelf OOK aan jezelf te twijfelen. Steeds vaker denk je, wanneer je naar je eigen leven kijkt: dit is te gek om waar te zijn. Dit is zo gek, dit kan gewoon niet waar zijn. Zou er iets heel erg mis met mijn brein zijn? Steeds vaker vraag je jezelf af of je nog wel op jezelf, je gedachten en je herinneringen kunt vertrouwen. Dat maakt dat je over de meeste dingen die gebeuren maar zo veel mogelijk zwijgt. Want je hebt inmiddels ontdekt dat het niet geloofd worden voor jou het ergste onderdeel is van de treitercampagne van een narcist. Dat is namelijk dezelfde persoon die zich in deze periode ontpopt als iemand die ineens enorm gericht is op de buitenwereld. Vrienden, familie, buren, ouders op het schoolplein krijgen de charmantste, meest gekwetste versie van Ex te zien.
Stel je voor dat geen enkele insteek werkt. Ook op een positieve benadering volgt een aanval. Bijvoorbeeld wanneer je probeert Ex gunstig te stemmen door een compliment te maken. Stel je voor dat jij tegen Ex zegt: Ik heb jouw tip uitgeprobeerd en het werkte. Dank voor de tip! En hoe Ex dan woedend opveert terwijl hij je toebijt: “Had je daar aan getwijfeld dan? Of mijn tip zou werken? Wat doe jij toch altijd moeilijk. Wat is er toch mis met jou?! Wat ben jij toch altijd negatief.” Als onderwerp van de woede van een narcist doe je het nooit goed, wat je ook zegt. En het maakt ook niet uit wat je wel of niet doet. Het doel van een narcist is om overal een probleem van te maken en wat achter te zoeken.
Een narcist heeft immers twee gezichten. Voert een toneelspel op. En heel veel mensen trappen in zijn aardige gezicht. Prikken niet door de oppervlakkigheid daarvan heen. Stellen geen kritische, onderzoekende vragen. Waarom zouden ze ook? Wanneer je maar 1 kant van het verhaal hoort lijkt alles klip en klaar. Twijfelen aan mensen en aan hun verhalen voelt niet fijn en is niet netjes. Dus dat doen we liever niet. We vragen niet door, we kijken niet verder.
Ik begrijp het, ik trapte er zelf ruim twintig jaar elke dag opnieuw in. Ook ik vergoelijkte alles vanuit mijn eigen liefdevolle hart en mijn slimme hoofd. Ik plakte overal een andere definitie/etiket op. Liegen werd: hij is gewoon onhandig met woorden, hij bedoelt het niet zo. Zijn woede werd: Hij is gewoon heel verdrietig. Hij heeft een (heel) moeilijke jeugd gehad.
Ik geloofde hem, zelfs als hij met ongeloofwaardige excuses kwam. Zijn leugens werden door mij structureel gelabeld als een misverstand: Ik geloof hem elke keer wanneer hij zei dat hij vergeten was wat we afgesproken hadden. Of dat hij me verkeerd begrepen had. Of dat ik hem verkeerd begrepen had. Over de taakverdeling in huis, over zorg voor de kinderen, over vreemd gaan. Het leven met een narcist staat bol van de ruis en verwarring.
Pas heel laat realiseerde ik me dat die liefdevolle en slimme excuses die ik voor hem bedacht eigenlijk vooral wat zeiden over mij en niet zo zeer over hem. Over mijn denkwereld, mijn karakter en mijn bedoelingen. Ik plakte alle mooie gedachten en bedenksels uit mijn hoofd rechtstreeks en zonder nadenken over de lelijke daden die hij beging. Drie keer verloor ex zijn baan vanwege een conflict. Hij ging meerdere malen vreemd. En altijd huilde hij dikke tranen van spijt en beloofde gouden bergen aan beterschap. Gouden bergen waarin in geloofde. Ik wilde zo graag dat dit mooie, mij voorgespiegelde landschap bewaarheid werd. En bij elke escapade dacht ik dat ik dichter bij de oplossing kwam als ik dit nog maar even oploste. Iedere keer dacht ik dat het de laatste naweeën waren van wie en hoe hij ooit was. En met de gedroomde verlossing voor ogen, waste ik al zijn vuile was witter dan wit. Ik handelde zijn arbeidsconflicten voor hem af, omdat dat te zwaar voor hem was. Ik schreef al zijn opdrachten en scripties omdat dat veel te moeilijk voor hem was. Ik verhulde wat verhuld moest blijven en poetste op wat er mooier uit moest zien. Ik kon me gewoon niet voorstellen dat hij zijn beloftes nooit waar zou gaan maken. En ik sprak met helemaal niemand over alles wat geheim moest blijven, waardoor ik er nooit achter kwam hoe anders mijn leven was dan dat van de mensen om me heen. Pas toen ik met anderen ging spreken over hoe mijn leven er uitzag en over hoe zwaar ik mijn leven vond, werden me langzaam dingen duidelijk. Ik zat 20 jaar in deze ongezonde relatie en het duurde jaren voor ik me er (bijna) volledig aan ontworsteld had.
Iedereen die zich in mijn verhaal herkent, kent vast ook de behoefte om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over de onderwerpen narcisme en psychopathie. Voor mij maakte het werkboek van Iris (https://verdwenenzelf.org/boeken/) de nooduitgang zichtbaar. De weg naar buiten. Want te midden van alle informatie die op internet te vinden is, biedt zij stapsgewijs opgebouwde handvatten om niet terug te vallen. Lees wat zij schrijft over “De trekkende put.” Dat geeft de essentie weer van waarom het zo moeilijk is om los te komen van de energie en dynamiek van een narcist of psychopaat. Dat kun je niet helemaal alleen. Daar heb je de hulp van anderen bij nodig.
Report abuse